Modyfikacja reguł odpowiedzialności solidarnej inwestora w procesie budowlanym.
Zasadnicza zmiana polega na przyjęciu założenia, iż wykonawca robót budowlanych może wykonywać swoje świadczenie przy pomocy innych osób – podwykonawców i nie musi w tym względzie uzyskiwać, tak jak przed nowelizacją zgody inwestora. Inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy w następujących sytuacjach:
a) kiedy inwestor wraz z wykonawcą określą w formie pisemnej pod rygorem nieważności szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przy pomocy oznaczonego podwykonawcy. Określić można wykonanie konkretnych robót a nawet zadań. Czas zawarcia takiej umowy nie został narzucony co oznacza, że umowa w tym przedmiocie może zostać zawarta wraz z umową o roboty budowlane lub w trakcie jej wykonywania. Przedmiotowa umowa między inwestorem a wykonawcą jest równoznaczna z wyrażeniem przez niego zgody na wykonywanie konkretnych robót przez oznaczonego podwykonawcę i skutkuje solidarną odpowiedzialnością inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego temu podwykonawcy;
b) w przypadku zgłoszenia inwestorowi szczegółowego przedmiotu robót budowlanych przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót. W tym przypadku przyjmuje się domniemanie zgody inwestora, które może zostać przełamane dopiero z chwilą złożenia podwykonawcy i wykonawcy w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia zgłoszenia sprzeciwu wobec wykonywania robót.
Umożliwienie podwykonawcy zgłoszenia inwestorowi wykonywanych przez niego robót bez konieczności przedstawiania umowy podwykonawczej czy jej projektu.
Umożliwiono dokonywanie zgłoszenia wykonywania robót przez oznaczonego podwykonawcę zarówno przez wykonawcę jak i samego podwykonawcę oraz brak konieczności przedstawiania inwestorowi umowy podwykonawczej lub jej projektu. Założono, iż warunkiem skuteczności przedmiotowego zgłoszenia jest wskazanie przedmiotu robót. Zakres robót powinien zostać określony w sposób na tyle szczegółowy, by możliwe było oszacowanie wysokości wynagrodzenia należnego podwykonawcy. Dla swojej skuteczności zgłoszenie powinno zostać doręczone inwestorowi przed rozpoczęciem przez podwykonawcę robót.
Brak rozróżnienia sprzeciwu i zastrzeżeń.
Przed nowelą czerwcową obok sprzeciwu inwestora wyróżniano instytucję zastrzeżeń do umowy, które co do zasady nie obalały zgody inwestora. Zwracając uwagę, iż taka dyferencjacja wprowadzała dużą niepewność w obrocie zrezygnowano z rozróżnienia zastrzeżeń i sprzeciwu, pozostawiając jedynie sprzeciw. Złożenie sprzeciwu wyklucza solidarną odpowiedzialność inwestora. Kwestia użytych sformułowań kwalifikujących oświadczenie jako sprzeciw jest kwestią wykładni oświadczeń woli, która powinna być badana na gruncie art. 65 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z przywołaną normą prawną oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
Brak sprzeciwu jako przesłanka powstania odpowiedzialności inwestora.
Ustawodawca wprowadził domniemanie zgody inwestora na wykonywanie określonego zakresu robót przez danego podwykonawcę. Podstawą takiego domniemania jest wspomniane powyżej zgłoszenie doręczone inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę. Zostaje ono przełamane dopiero, gdy inwestor złoży wykonawcy i podwykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę. Termin na wyrażenie sprzeciwu został zakreślony na 30 dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia podwykonawcy.
Zastrzeżenie formy pisemnej pod rygorem nieważności dla zgłoszenia podwykonawcy i sprzeciwu
Przyjmuje się, że zgłoszenie podwykonawcy inwestorowi lub postanowienie o wykonywaniu poszczególnych robót przez oznaczonego podwykonawcę zawarte w umowie pomiędzy inwestorem a wykonawcą oraz sprzeciw inwestora wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Rozwiązanie takie służy zwiększeniu pewności obrotu i upraszcza sytuację na wypadek ewentualnego procesu. Jednocześnie dla swej skuteczności sprzeciw inwestora powinien zostać złożony zarówno podwykonawcy i wykonawcy. Rozwiązanie to pozwala na uniknięcie sytuacji, w której podwykonawca byłby pozbawiony wiedzy o złożonym sprzeciwie
Ograniczenie odpowiedzialności inwestora do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty danego rodzaju.
Odpowiedzialność inwestora jest ograniczona tylko do szczegółowego przedmiotu robót wskazanego w doręczonym zgłoszeniu lub umowie zawartej z wykonawcą. Brak jest podstaw do konstruowania roszczenia podwykonawcy wobec inwestora o zapłatę wynagrodzenia za roboty wykonane poza określonym przedmiotem. Jednocześnie odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy określonego w umowie pomiędzy podwykonawcą a wykonawcą limitowana jest do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za te roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy. Wysokość należnego wykonawcy wynagrodzenia nie odnosi się w tym przypadku do pełnego wynagrodzenia za wykonanie umowy o roboty budowlane, lecz do poszczególnych robót objętych tą umową.
Ciężar rozkładu dowodu w odniesieniu do limitu odpowiedzialności inwestora i wykazaniu stosownych okoliczności ograniczających tę odpowiedzialność spoczywa na inwestorze.
Solidarna odpowiedzialność inwestora za wynagrodzenie należne dalszym podwykonawcom.
Przepis art. 6471 § 5 k.c. umożliwia odpowiednie stosowanie przedmiotowej konstrukcji solidarnej odpowiedzialności do ochrony roszczeń dalszych podwykonawców. Jest ona realizowana poprzez ustanowienie solidarnej odpowiedzialności inwestora, wykonawcy i podwykonawcy, który zawarł umowę z dalszym podwykonawcą za zapłatę wynagrodzenia dalszemu podwykonawcy.
Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących podwykonawców do dalszych podwykonawców oznacza tyle, że podmiotem wyrażającym akceptację na wykonanie robót przez dalszego podwykonawcę będzie inwestor i wykonawca, a podmiotem dokonującym zgłoszenia dalszego podwykonawcy inwestorowi może być sam dalszy podwykonawca lub jego kontrahent. Wskazane podmioty powinny zostać także adresatami ewentualnego sprzeciwu inwestora i wykonawcy wobec dokonanego zgłoszenia.
Charakter prawny przepisów regulujących odpowiedzialność solidarną inwestora i wykonawcy.
Normy ustanawiające solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawcy z art. 6471 k.c. to normy kogentne, czyli normy prawne bezwzględnie wiążące co oznacza, że strony nie mogą w umowie wyłączyć stosowania tych przepisów. Zaś dla postanowień umownych sprzecznych z omówionymi zasadami zastrzeżono rygor bezwzględnej nieważności. Ustawodawca wprowadzając przedmiotową instytucję zdecydował się ograniczyć zasadę swobody umów dając wyraźny prymat wprowadzonym rozwiązaniom.